مطالعه مفید چگونه حاصل می شود؟
چهارشنبه, ۹ مهر ۱۳۹۳، ۰۵:۱۳ ب.ظ
برای آن که بتوانید بهتر مطالعه کنید ، به نکات زیر توجه نمایید:
1- مکان مطالعه: دانش آموزان در خصوص مکان مطالعه عادتهای متفاوتی دارند. مطالعه در منزل، پارک و کتابخانه عمومی از رایج‌ترین مکان‌های مطالعه محسوب می شوند. آنچه در این باره باید بدانید این است که محیط و مکان مطالعه علاوه بر داشتن شرایطی چون سکوت و آرامش، باید تا حد امکان ثابت و بدون تنوع باشد.
اگر می خواهید واقعا با تمرکز مطالعه کنید، باید سعی کنید که خود را به محیط یکنواخت و ثابت عادت بدهید.
بنابراین فضاهای عمومی مانند پارک برای یک مطالعه جدی، مکان مناسبی محسوب نمی شوند. تغییرات مکرر در دکور اتاق و یا مکان نیز - چون مخل تمرکز است - توصیه نمی گردد.
2- هدفمندی مطالعه: هدفمندی در مطالعه یعنی داشتن یک ذهنیت روشن و شفاف درباره اهداف، برنامه‌ها و پیش بینی‌های لازم. این موضوع را از زوایای مختلف می توان مورد بحث قرار داد. یک بعد مهم آن به نیات، ایده آل‌ها و انگیزه‌های شما بر می گردد. بعد دیگر آن به آرامش ذهنی و نظم رفتاری شما مربوط است. مسئله دیگر این است که چقدر مهارتها و ظرافتهای لازم را در برنامه ریزی و به خصوص پیش بینی تغییرات به خرج دهید. یعنی اگر به دلیلی برنامه شما بهم بخورد چگونه مدیریت زمان می کنید.
3- آغاز هوشیارانه: هوشیاری یعنی داشتن یک آگاهی ارادی و به عبارت بهتر یعنی بیداری آگاهانه. بسیاری از ما به هنگام مطالعه بیداریم، ولی از هوشیاری لازم برخوردار نیستیم. برای داشتن هوشیاری لازم، وضو بگیرید، نیت کنید، برای یکی دو دقیقه چشمان خود را ببندید و افکارتان را بر روی کاری که می خواهید انجام دهید متمرکز کنید، مثل اینکه من در این لحظه با آمادگی کامل می خواهم مطالعه ام را شروع کنم. تمرین خودآگاهی و تقویت هوشیاری، کیفیت آغاز و ادامه را افزایش خواهد داد.
4- تفاوت‌های فردی: بر خلاف گفته‌ها و تبلیغات بعضی از مراکز، هیچ قانون کلی برای تعیین مقدار زمان لازم مطالعه وجود ندارد. چون افراد مختلف توان و حوصله و هوش متفاوت دارند. بنابراین مهم تر از آنکه ساعات مطالعه خود را افزایش دهیم، این است که از مطالعه مان - هر قدر هم اندک باشد - بهترین و بیشترین استفاده را ببریم. پس به جای مقایسه مقدار ساعات خود با دیگران، از زمانهای مطالعه خود به طور مطلوب استفاده کنید.
5 - برنامه ای برای افزایش ساعات: اگر می خواهید که ساعات مطالعه خود را افزایش دهید، دقت کنید که نباید عجله کرد. چون هر رفتار در طول زمان به وجود می آید، تغییر رفتار نیز نیاز به زمان دارد. عجله و دستپاچگی در افزایش زمانهای مطالعه به نتیجه ای غیر از آشفتگی و اضطراب نخواهد انجامید.
6- تعیین خط پایه: مبنای افزایش ساعات مطالعه، ارزیابی وضع فعلی و تعیین خط پایه است. این کار بسیار آسان است و می تواند توسط خودتان یا یکی از اطرافیان انجام گیرد. برای یک هفته یا ده روز نموداری رسم کنید که محور عمودی آن نشان دهنده دقایق و ساعات و بردار افقی آن نشان دهنده روزها باشد. در پایان روز آخر میانگین ساعات را محاسبه کنید. حال بر اساس توانایی‌های فردی خود و با یک روند منطقی در ماه اول 60 تا 90 دقیقه و در ماههای بعد به همین ترتیب ساعات بیشتری را به برنامه خود اضافه نمایید.
شرایط مطالعه صحیح :
*** روزها را با ورزش آغاز و برای تقویت روحیه خود، اهدافتان را در ذهن تجسم کرده، هرگونه تردید در رسیدن به آنها را دور بریزید که تردیدها بازدارنده هستند. برای رسیدن به اهداف خود در زندگی تلاش کنید.
*** وجود سلامت و آرامش ذهنی و عاطفی شرط اصلی مطالعه خوب است، بنابراین باید تلاش کنید که در آرامش فکری هرچه بیشتر به مطالعه بپردازید و در پی ایجاد آرامش فکری و بهداشت روانی باشید.
*** ذهن آدمی همچون اعضای بدن برای فعالیت‌های روزانه خود به موادغذایی و اکسیژن کافی نیازمند است، شما با تغذیه مناسب، انرژی مورد نیاز خود را تامین کنید. البته تغذیه مناسب، یکی از مهمترین عوامل موثر در افزایش کارآیی حافظه است. مغز انسان احتیاج به اکسیژن کافی دارد، با تنفس در هوای تمیز و سالم سعی کنید رفع خستگی کرده و میزان اکسیژن و بازدهی مغز را افزایش دهید.
*** مکان مطالعه همچنین باید عاری از سر و صدا باشد و عوامل و محرکهایی که منجر به حواس‌پرتی می‌شوند در آنجا به حداقل ممکن برسانید .
*** نور و حرارت مکان مطالعه باید مناسب باشد. دمای 20 درجه و نور متوسط که نه خیلی زیاد باشد و نه کم، مفید خواهد بود.
*** برای مطالعه در روز، زمان مشخصی را در نظر بگیرید؛ به طوری که در آن زمان به هیچ کار دیگر نپرداخته، آمادگی کامل برای مطالعه داشته باشید.
*** نشستن پشت میز مطالعه بهترین وضعیت مطالعه است، لذا از دراز کشیدن بپرهیزید که تمرکز حواس را از بین می‌برد و موجب خواب‌آلودگی می‌شود.
*** سعی کنید در هنگام مطالعه به حافظه خود فشار نیاورید. از متراکم کردن زمان فراگیری، جداً بپرهیزید و در فعالیت‌های ذهنی بین هر 30-40 دقیقه یک بار به مدت 5 دقیقه استراحت و تنفس عمیق داشته باشید.
هنگامی که بسیار خسته هستید و یا بعد از مدتی مطالعه خسته شده و تمرکز حواس خود را از دست داده‌اید، بهتر است سعی نکنید مطالعه را به طور اجبار ادامه دهید. این امر باعث دلزدگی شما از مطالعه خواهد شد.
*** بهتر است در محل به خصوصی مطالعه کنید و مکان مطالعه خود را کمتر تغییر دهید. استفاده از یک مکان مشخص برای مطالعه به تمرکز حواس کمک می‌کند.
*** اگر گاهی اوقات خسته شدید حتماً کتاب‌ها را رها کنید و به یک کار دیگر مثل تفریح کردن به همراه خانواده مشغول شوید و از مطالعه کردن در حالت کسل بودن بپرهیزید خواهید دید که بعد از آن چقدر شور و هیجان دارید برای ادامه کار درس خواندن و مطالعه کردن
چگونه از درس خواندن نتیجه‌ی بهتری بگیریم؟
نکاتی برای دستیابی به نتیجه دلخواه در امتحانات، ارائه‌ی روش‌هایی بسیار ساده در بالا بردن سرعت یادگیری، حفظ کردن و مطالعه.
در فواصل زمانی کوتاه اما پیوسته درس بخوانید
آمار نشان داده که ذهن انسان در زمانهای کوتاه و مکرر بسیار متمرکزتر از زمانهای طولانی عمل می کند. بنابراین حتی اگر فقط ده دقیقه برای درس خواندن فرصت دارید، آن را به فواصل زمانی کوتاه‌تر تقسیم کنید. هم چنین بهتر است پس از هر ده دقیقه درس خواندن به خودتان استراحت بدهید.
از آن جا که مغز انسان به منظور "ساخت پروتئین" و تجدید نیرو به زمان نیازمند است، این روش کارآیی بسیاری دارد. زمان استراحت به مغز فرصت جذب آموخته‌ها را می‌دهد، در مقابل درس خواندن برای مدت زمان طولانی نه تنها کسالت آور است، بلکه باعث خستگی، ایجاد استرس و گیج شدن می‌شود، در نتیجه قدرت یادگیری را کاهش می‌دهد.
با خیالی آسوده استراحت کنید
اگر زمان شما اجازه می‌دهد به منظور تجدید قوا، یک روز کامل را به استراحت بگذرانید. با این کار ممکن است احساس عذاب وجدان کنید و مرتبا با خود بگوئید : «باید امروز را هم درس می خواندم» و زمان گران‌بهایی را که به استراحت تخصیص داده‌اید، با استرس سپری کنید. اما همان طور که در بالا اشاره شد، فراموش نکنید که در حالت استرس مغز اطلاعات جدید را جذب نمی‌کند. یک روز را به فراغت بگذرانید و احساس بدی از درس نخواندن خود نداشته باشید.
وضعیت جسمی خود را در نظر بگیرید
در زمان‌هایی که خسته، عصبانی ، حواس پرت و شتاب زده هستید درس نخوانید. زمانی که مغز انسان در حالت آرامش است، مانند یک اسفنج اطلاعات را جذب می کند، برعکس زمانی که استرس دارید، تلاش شما برای یادگیری بی فایده است، زیرا در چنین حالتی مغز اطلاعات را دفع می‌کند. هیچگاه در زمانی که فکر شما به چیزهای دیگری مشغول است، خود را مجبور به درس خواندن و یادگیری نکنید، این کار چیزی جز اتلاف وقت نیست.
درس‌ها را در همان روز مرور کنید
زمانی که چیز جدیدی یاد می‌گیرید، سعی کنید در همان روز نکات مهم‌ش را دوره کنید. با گذشت چند روز، برای یادآوری آن مطالب به تلاش بیشتری نیاز خواهید داشت. به هر حال یک مرور سریع در انتهای روز، باعث ماندگاری بیشتر در مغز و یادآوری آسانتر مطالب خواهد بود.
مرحله به مرحله پیش بروید
ممکن است باور نداشته باشید که همیشه از کل به جزء و از بزرگ به کوچک رسیدن ، روش کارآیی در امر یادگیری در سنین مختلف است. در زمان درس خواندن ابتدا سعی کنید یک درک کلی از مطلب داشته باشید سپس وارد جزئیات شوید، با این روش امکان موفقیت شما بیشتر می‌شود.
مرور کردن تنها روشی است که برای یادآوری دانستنی‌های فراموش شده می‌تواند مفید باشد.
محیطی مناسب برای درس خواندن فراهم کنید
همیشه فراهم کردن محیط مناسب برای درس خواندن را در اولویت اول قرار دهید. به طور مثال اگر به سکوت احتیاج دارید، تمام سعی‌تان را برای ایجاد یک مکان دور از سر و صدا برای موفقیت در درس خواندن، به کار بگیرید.
میزان خستگی مغزتان را در نظر داشته باشید
کاملا طبیعی است که گاهی مغز انسان در اثر خستگی، مطالب را فراموش می‌کند، این امر هرگز بدان معنا نیست که شما آدم کودنی هستید، به جای عصبانی شدن، سعی کنید چنین حالتی را پیش بینی کنید و با آن کنار بیایید.
تصور کنید که مغز شما لایه‌های اطلاعات را به ترتیب روی هم می‌چیند، با قرار گرفتن اطلاعات جدید در سطوح بالا، اطلاعات لایه های پایین تر کهنه شده و به آسانی قابل دسترس نخواهند بود، بنابراین به فراخوانی شما دیرتر جواب می‌دهند، مرور کردن تنها روش جلوگیری از چنین پیشامدی است.
با برنامه ریزی مناسب، درس خواندن را به عادت تبدیل کنید
عموما اگر ساعات مشخصی از روز را برای درس خواندن برنامه ریزی کنید، خیلی زود به آن عادت خواهید کرد. بدون تخصیص ساعات مشخصی از روز، ممکن است هیچگاه وقت درس خواندن پیش نیاید. یک روش مناسب برای این کار یادداشت کردن زمان در دفتر روزانه است، درست مثل اینکه از پزشک وقت گرفته اید، مثلا در دفتر یادداشت خود بنویسید : " 2 تا 4 بعد از ظهر– درس خواندن "
هدف داشته باشید
یکی از دلایل اصلی که باعث می‌شود افراد به اهداف خود نرسند این است که معمولا آنها را دست نیافتنی می‌پندارند. در صورتی که با برنامه‌ریزی و مدیریت صحییح می‌توان به کلیه‌ی اهداف خود دست یافت.
کافی است سعی کنید فرق بین اهداف کوتاه مدت و بلند مدت خود را دریابید، اهداف بلند مدت را مانند یک رؤیا در ذهن بپرورانید و نگه دارید، در عین حال فعالیت‌های روزانه زندگی را به اهداف کوتاه مدت اختصاص دهید.
ناامیدی دشمن یادگیری است
افرادی که دائما خود را به دلیل کندی در یادگیری سرزنش می‌کنند، حتی اگر پیشرفتی مناسب و قوه یادگیری بالایی داشته باشند، همواره در استرس به سر می‌برند. در مقابل افرادی که به خود و سرعت یادگیری شان اطمینان دارند، حتی اگر از هوش و استعداد کمتری نسبت به گروه قبل برخوردار باشند، نتیجه کارشان بهتر است، زیرا این افراد انرژی خود را صرف نگرانی و حساسیت‌های بی مورد نکرده، آهسته و پیوسته پیش می‌روند.
یکی از نخستین پرسش‌های پیش روی جوان مشتاق مطالعه، روش صحیح مطالعه و چگونه کتاب خواندن است که پاسخ درست به آن می‌تواند در ایجاد انگیزه و میزان یادگیری آنها تاثیر بسزایی داشته باشد. بسیاری از مردم به دلیل بکارنگرفتن روش صحیح مطالعه، معمولا خیلی زود از مطالعه خسته می‌شوند و کتاب را رها می‌کنند و شاید مطالعه کتابی را به نیمه نرسانده، آن را کنار می‌گذارند. رعایت نکردن شیوه درست مطالعه و همچنین یادداشت نکردن مطالب مهم کتاب، معمولا خواننده را پس از مدتی از مطالعه کتاب‌های قطور و علمی، دلسرد و خسته می‌کند و در نتیجه آنها را از ادامه مطالعه بازمی‌دارد.
توصیه‌های که در زیر می‌آید نکاتی است که رعایت‌کردن آن‌هابه زعم کارشناسان مطالعه، می‌تواند نقش موثری در مفید واقع شدن مطالعه داشته باشد.
مکان و شرایط مطالعه
مکان و شرایط ذهنی از نکات مهم یک مطالعه مفید و خوب است و در میزان یادگیری، کارآمدی، مدت و طولانی شدن مطالعه تاثیر بسزایی دارد. کارشناسان و روان شناسان معتقدند که یکی از مشکلات جوانان برای مطالعه بی‌توجهی به شرایط و فضای مطالعه است که اغلب موجب خستگی و کاهش انگیزه می‌شود.
بهترین زمان مطالعه برای انسان، هنگام آرامش و داشتن رضایت است، زیرا داشتن دغدغه و نگرانی در هنگام مطالعه، نتایج مطلوبی برای انسان به همراه نخواهد داشت. مشغول بودن فکر و ذهن و خستگی روح و جسم، توان فرد را کاهش می‌دهد و در این حالت، مطالعه کتاب، جز اتلاف وقت و بی‌حاصلی سودی ندارد.
منفعت مطالعه کتاب‌ها هنگامی حاصل می‌شود که انسان بدون خستگی و دغدغه و در فضایی مملو از آرامش، صمیمت و رضایت، به مطالعه بپردازد. اتاق مطالعه را از نقاط آرام منزل و اداره انتخاب کنید به‌طوری‌که از نور طبیعی کافی برخوردار باشد.
اتاق مطالعه باید از صداهای مزاحم بیرون دور باشد تا حواس خواننده به بیرون هدایت نشود. انتخاب اتاق مطالعه باید به‌گونه‌ای باشد که درحد امکان هنگام روز احتیاج به روشنایی غیرطبیعی نداشته باشد.
سعی کنید هنگام شب از چراغ مطالعه استفاده نکنید زیرا چراغ مطالعه علاوه بر این که می‌تواند به چشم صدمه برساند، در خستگی زود هنگام چشم نیز تاثیر دارد. دمای اتاق مطالعه خود را همواره معتدل نگهدارید تا هرگز درهنگام مطالعه در اتاق احساس گرما و سرما نکنید.
زمان مطالعه
زمان مطالعه برای افراد تفاوت می‌کند، برخی در سکوت شب و برخی نیز هنگام صبح را به عنوان زمان مطالعه انتخاب می‌کنند اما مطالعه هنگام صبح از هر زمان دیگر بهتر است. مطالعه کتاب را صبح زود شروع کنید زیرا ذهن انسان پس ازچندساعت استراحت و آرامش، بیش از هر زمان دیگر آماده یادگیری است.
وقتی که صبح زود را برای مطالعه انتخاب می‌کنید حتما قبل از آن صبحانه صرف کنید زیرا گرسنگی در کاهش میزان یادگیری و فراگیری تاثیر زیادی دارد. پس از صرف غذا نیز بلافاصله شروع به مطالعه کتاب نکنید و چند قیقه بعد از غذا مطالعه را آغاز کنید.
ورزش و نرمش و حتی حمام گرفتن نیز پیش از مطالعه در میزان یادگیری موثر است. مطالعه صبحگاهان‌هنگامی مفید واقع می‌شود که‌فرد شب قبل را به‌خوبی استراحت کرده باشد و خسته و خواب آلود نباشد.
برای مطالعه هرچه بهتر در هنگام صبح، سعی کنید شب را زودتر بخوابید تا بتوانید مطالعه مفیدی داشته باشید. خستگی، دستکم ۵۰درصد از توانایی ذهنی و مغزی انسان را کاهش می‌دهد و مطالعه در چنین وضعیتی، یادآوری مطالب فرا گرفته پیشین را نیز با اختلال روبه‌رو می‌کند.
میز و صندلی مناسب
میز و صندلی مناسب و درست نشستن یکی از مهمترین شرایط مطالعه است که رعایت نکردن آن علاوه برتاثیر نامطلوب در مطالعه مشکلات جسمانی را نیر درپی خواهد داشت. نداشتن میز و صندلی مناسب در هنگام مطالعه طولانی عوارض جسمانی متعددی دارد که به گفته پزشکان، دردهای مفاصل، کمر و گردن از جمله‌ی آن است.
هنگام خرید میز و صندلی دقت کنید، صندلی باید به گونه‌ای باشد که زمان مطالعه پشت انسان کاملا به صندلی چسبیده باشد. میز مطالعه نیز باید طوری انتخاب شود که خواننده هنگامی که دو دست خود را روی میز قرار می‌دهد، حداقل فاصله کتاب و چشمان او کمتر از ۴۰سانتی‌متر نباشد.
فاصله صندلی خود را با میز مطالعه طوری تنظیم کنید که کمر و گردن شما خم نشود، هنگام مطالعه باید براساس شرایط فیزیکی متعادل نشست، به گونه‌ای که هیچ عضوی از بدن شما احساس ناراحتی نکند و اعضای بدن‌تان نسبت به میز و صندلی راست و مستقیم باشد. سعی کنید صندلی‌های دسته‌دار را برای مطالعه انتخاب کنید تا هنگام مطالعه بتوانید دست‌هایتان را روی آن قرار دهید و خستگی دست‌هایتان رفع شود.
میز و صندلی کودکان و بزرگسالان باهم تفاوت دارد، برای مطالعه مفید باید از میز و صندلی‌های مناسب این گروه‌ها استفاده کرد. میز و صندلی کودکان باید به تناسب قد آنها انتخاب شود بگونه‌ای که پاهای کودک هنگام تماس با زمین، زوایه ۹۰درجه تشکیل دهد.
صندلی‌هایی برای مطالعه انتخاب کنید که از هر لحاظ کاملا راحت باشد، درحد امکان از استفاده از صندلی‌های بدون پوشش ابر خودداری کنید تا در هنگام مطالعه هیچ یک از اعضای بدن شما احساس ناراحتی نکند. از خواندن کتاب بصورت خوابیده و درازکش خودداری کنید.
مطالعه فردی
برای این که حواس فرد در هنگام مطالعه کاملا روی مطالب کتاب متمرکز شود افراد باید کتاب را به تنهایی و به صورت فردی مطالعه کنند. مطالعه فردی در واقع دوری از صداهای مزاحم و گفت و گو است و در واقع موجب افزایش تمرکز می‌شود.
هر چه در محیط مطالعه افراد کمتری رفت و آمد کنند، پیشرفت و تمرکز فرد در فراگیری مطالب افزایش می‌یابد. مطالعه جمعی باعث می‌شود که هرلحظه امکان گفت‌وگو بین دو طرف در موضوع‌های مختلف بوجود آید که این تعامل سبب عدم تمرکز در مطالعه و کاهش در پیشرفت مطالعه می‌شود.
مطالعه جمعی برای کتاب‌های درسی مانند ریاضی مناسب است و می‌تواند در فراگیری تاثیر مثبت داشته باشد. البته در این مورد نیز اگر دانش‌آموز آن بخشی از درس را تاحدودی می‌داند خود مطالعه کند و بخشی‌را که مشکل دارد بادیگران حل و فصل کند، بر یادگیری تاثیر بیشتری دارد.
می‌توانید بعد از مطالعه، با دوستان خود درباره مطالب مطالعه شده بحث کنید که این امر باعث می‌شود که مطالب بهتر در ذهن شما باقی بماند. گفت‌وگو با دوستان درباره مطالب خوانده شده نوعی مرور مطالب محسوب می‌شود و مطالب در ذهن باقی خواهد ماند.
هنگام مطالعه از گوش کردن موسیقی خودداری کنید زیرا هرگونه آلودگی صوتی و سر و صدا تمرکز فرد را بهم می‌زند. رادیو و تلویزیون دراتاق مطالعه نباید روشن باشد زیرا دراین صورت اگرچه فرد مطالب را می‌خواند و صفحات را ورق می‌زند اما هیچ گونه یادگیری صورت نمی‌گیرد و مطالب پس از مطالعه در ذهن خواننده باقی نمی‌ماند.
قبل از شروع مطالعه فصل‌های اصلی کتاب، ابتدا به‌دقت عنوان کتاب، نویسنده کتاب، موضوع مطالب، ناشر کتاب و سال انتشار را بخوانید.
در مرحله‌ی بعد حتما فهرست مطالب کتاب را بخوانید زیرا این کار ضمن اینکه انسان را با موضوع مطالب کتاب آشنا می‌کند، می‌تواند تصویر کاملی از محتوای کتاب به دست دهد. خواندن مقدمه کتاب که می‌توان آن را حاوی خلاصه کتاب تلقی کرد هرگز از دست ندهید زیرا نویسنده در آن خلاصه موضوع مطالب را به منظور آشنایی هرچه بیشتر خواننده به نگارش در آورده که مطالعه آن ضروری است.
وسعت دید
یکی از عوامل کندخوانی، تلفظ کلمات و خواندن تک تک آنها حتی بصورت بی صدا است که باید از آن پرهیز شود.
هنگام خواندن وسعت دید را می‌توان تا حد دیدن بیش‌از پنج کلمه در هر توقف گسترش داد. برای دیدن بیش از یک کلمه در هر بار باید از حرکت سر جلوگیری شود، بدین ترتیب تعداد توقف‌های یک خواننده در پاراگراف دو خط و نیمی به حدود پنج تا شش توقف کاهش می‌یابد.
دقت به موضوع اصلی
موقع خواندن مطالب تازه باید به‌موضوع اصلی و محوری کتاب توجه داشت یعنی جملات گویا و کلمات اصلی را تشخیص داد.
دقت و درک موضوع اصلی کتاب تمرکز خواننده را افزایش داده و از حاشیه پردازی واتلاف وقت جلوگیری می‌کند، درنتیجه میزان یادگیری بیشتر می‌شود. هنگام خواندن مطالب، ذهن را باید خالی از رویا و فکر کردن به موضوعات جانبی کرد تا مطلب بطور کامل در ذهن بماند.
مطالعه با دقت
کتاب را همواره بدون شتاب و عجله مطالعه کنید و تازمانی که مطلبی را به درستی فرا نگرفته‌اید سراغ مطالعه مطلب دیگر نروید.
مطالب کتاب غیر درسی و درسی به هم پیوسته و مرتبط است، زمانی‌که یک مطلب را خوب یاد نگرفته‌اید، مطالعه‌و یادگیری مطالب دیگر بادشواری صورت می‌گیرد. مطالعه کتاب‌ها بویژه کتاب‌های علمی باید در کمال دقت و وسواس صورت گیرد.
جهش از مطالعه یک موضوع به موضوعی دیگر، بدون درنظر گرفتن فاصله، سبب می‌شود که دو مطلب درهم آمیزد و در نتیجه هیچکدام از دو مطلب به درستی در ذهن فرد باقی نماند. برای تغییر موضوع مطالعه همواره سعی کنید یک وقفه ایجاد کنید تا مطالب جدید و پیشین در هم آمیخته نشود.
یکی از عوامل عمده‌ای که باعث جلوگیری‌از درک سریع یک متن درهنگام خواندن و مانع حفظ کردن آن مطلب می‌شود تداخل آموخته‌های قبلی و بعدی است، یعنی مطالب قبلی آموخته شده با مطالب جدید در هم می‌آمیزد. برای جلوگیری از بروز این حالت بهترین راه مطالعه تک موضوعی است، یعنی در مدتی که یک مطلب را می‌خوانید از خواندن سایر مطالب خودداری کنید و تنها ذهن خود را روی همان مطلب متمرکز کنید.
پس از استراحتی کوتاه، موضوع مطالب را تغییر دهید واین کار باعث عدم تداخل دانسته‌ها و آموخته‌های جدید می‌شود. در صورت مشاهده خستگی از یک موضوع یا یک کتاب (درسی و غیردرسی)، کتاب دیگری را (با حفظ فاصله زمانی) محور مطالعه خود قرار دهید.
یادداشت برداری و خلاصه نویسی
یادداشت برداری و خلاصه نویسی از مهمترین شیوه‌های درست مطالعه کردن است زیرا این کار باعث می‌شود که مطالب مهم کتاب همواره در دسترس باشد.
خلاصه‌نویسی کمک می‌کند که افراد حجم زیاد مطالب یک کتاب را یادداشت کنند و با مراجعه به آن در مدت بسیار کوتاهی بخوانند و به خاطر بسپارند. بسیاری از مطالب کتاب‌هایی را که می‌خوانیم، فرار است و امکان دارد پس از مدتی، از حافظه و ذهن انسان پاک شود.
مطالب را در کاغذهایی که در اصطلاح به آن فیش می‌گویند، یادداشت کنید. یکی از ویژگی‌های فیش‌برداری این است که مطلب براحتی دردسترس قرار می‌گیرد و می‌توان در هر زمان مطالب کتابی را مطالعه کرد.
دفتر و دفترچه برای یادادشت اصلا مناسب نیست زیرا بدلیل دسته‌بندی نبودن نوشته‌ها، پیدا کردن مطلب مورد نظر بسیار دشوار است. یادداشت برداری نباید بیش از اندازه باشد زیرا خواننده آماتور در صورت زیاد نوشتن از یادداشت برداری و حتی خواندن کتاب باز می‌ماند.
برای خط کشیدن زیر مطالب مهم کتاب از مداد استفاده کنید تا امکان پاک کردن آن وجود داشته باشد. پس‌از یک ساعت مطالعه ۱۵دقیقه استراحت کنید و برای آرامش خود، به بیرون بروید و یا از اتاق مطالعه به فضای بیرون بنگرید و سعی کنید به فضاهای طبیعی و دور دست چشم بدوزید
نقش والدین در ایجاد روش‌های صحیح مطالعه و هدایت تحصیلی دانش آموزان
پدر و مادرها اغلب نمی دانند به چه صورت و به چه طریق ممکن در امر آموزش و یادگیری و درس به فرزندان کمک کنند. آنها شاید صدها بار این کلمه را تکرار کرده باشند «بخوان، بخوان» و دلشان می خواهد در این زمینه فرزندانشان را در منزل یاری کنند ولی بنا بر دلایلی، خود را درگیر این مسائل که به نظر مشکل و پیچیده است نمی‌کنند.
این دلایل ممکن است بی اطلاعی از موضوع درس یا برنامه آموزش آموزشگاه و نداشتن وقت و یا خواسته‌های متفاوت هر یک از فرزندان باشد و لیکن فرزند شما در زندگی تحصیلی خود نیز به شما وابسته است و در صورتی که بتوانید در تحصیل او نقش فعالتری داشته باشید، یادگیری برای او دلپذیرتر می شود و اعتماد به نفس بیشتری پیدا می کند تا این که در برابر او بی تفاوت باشید. شاید به خاطر حضور شما، نسبت به درس خواندن دلگرم شود و آینده درخشان تری داشته باشد.
برخی والدین شرکت در زندگی تحصیلی فرزند خود را مشکل می دانند و حال و حوصله این کار را ندارند و اصلا خود را درگیر این مسائل نمی کنند. برخی از دلایل این سهل انگاری و بی تفاوتی عبارتند از:
1- نداشتن وقت و انرژی و برنامه ویژه رسیدگی فرزندان: باید بدانید اگر چه شرکت در تحصیل و کمک به فرزندتان کمی از وقت و انرژی شما را می گیرد؛ اما در مقابل، زندگی خانوادگی شما پربارتر می شود.
2- تعلیم و تربیت منحصرا کار متخصصان است: واقعیت این است که شما فرزند خود را بهتر از هرکس دیگری می شناسید و تجربه، خود یک نوع تخصص است و سهیم کردن معلمان و مشاوران در این شناسایی، موجب بهره رسانی آنان می شود و سعی کنید اگر در تربیت فرزند خود با مشکلی مواجه می شوید با یک مشاور متخصص ارتباط داشته باشید و سعی کنید همیشه قبل از وقوع مشکل با مشاور تماس داشته باشید.
3- نمی توان با تقدیر و سرنوشت به مبارزه پرداخت و هر چه قسمت باشد همان می شود: این نوع قضاوت و برداشت، عذر و بهانه ای بیش نیست. کسانی که این نظر را دارند می‌خواهند به این وسیله با ساده اندیشی تمام تقصیرها را بر گردن تقدیر و سرنوشت بیندازند در صورتی که این گونه نیست، هرکس اراده کند و تصمیم بگیرد می تواند موفق شود. این گونه نظریات ترمز موتور ذهن است.
4- فرزند من به کمک من نیازی ندارد و من نمی توانم کاری برایش انجام دهم: شما بیشترین تاثیر را بر فرزند خود دارید؛ از این رو فرزند شما از حمایت و راهنمایی شما در خانه و مدرسه بی نیاز نیست و همواره باید کمک کننده، همراه و تشویق کننده او باشید.
5- فرزند من استعداد کافی ندارد یا کم هوش است: این بزرگترین ضربه به فرزندتان است. یادتان باشد هر دانش آموزی که خود را تا مرحله دبیرستان رساند دیگر کم هوش و کم استعداد نیست.
اما باید دانست هرکس برای کاری خاص مهارت و استعداد دارد و چون مدرسه دارای چارچوب و نظرات خاص و انعطاف ناپذیر است و نمی تواند برای هر دانش آموز روش خاصی ارائه کند، ممکن است خیلی از استعدادها شکوفا نشود؛ بنابراین، نقش والدین بسیار تعیین کننده است.
6 – نمی خواهم برای آموزگار ایجاد مزاحمت کنم: باید بدانیم نه تنها مزاحم آموزگار نیستید، بلکه اطلاعات شما به او کمک می کند؛ زیرا اطلاع کامل از یک فرد به نوع برخورد با او کمک می کند. آموزگار می تواند با داشتن اطلاعات لازم درصدد موفقیت فرزند شما باشد. این موضوع نشاندهنده این است که شما برای معلم و فرزند خود ارزش قائل شده اید.
7 – در هنگام ملاقات با آموزگار و مدیر مدرسه احساس خجالت می کنیم: نظر و عقیده شما برای ما محترم است. در صورتی که مسائل مورد نظر خود را فهرست وار یادداشت کنید براحتی می توانید درباره آن صحبت کنید؛ زیرا آنها در واقع دلسوز فرزندان شما هستند و حضور و ارتباط شما بسیار مفید و برای شما ارزشمند است و روابط شما قابل ستایش خواهد بود و نشاندهنده حسن دقت شماست و بدانید هیچ معلمی از حضور و وقت اولیا گله مند نیست بلکه از بی دقتی و عدم حضور گله مند است.
به هر حال باید دانست موفقیت تحصیلی دانش آموزان، بستگی به اصول و عملکرد «ذهنی و درونی» آنها دارد و والدین بیشتر از هر شاخص دیگری امکانات پرورش و شکوفایی او را در اختیار دارند و می توانند با نوع تربیت صحیح و در خور شان آنها موجب هر گونه پیشرفتی برای آنان شوند.
چه باید کرد؟
با فرزندانتان مکالمه و گفتگوی آموزشی – تربیتی واقعی برقرار کنید: قبل از این که پدر و مادر باشید، یک دوست صمیمی باشید تا از رازهای آنها با خبر شوید. در حقیقت با آنها روراست باشید و نگویید حیا فرزند و پدر و مادری را از بین می رود، این شعار قدیمی شده است. اگر فرزندانتان با شما نتوانند حرف بزنند، حتما مشکلش را به دیگران خواهد گفت و وقتی او از مدرسه برمی‌گردد و یا شب وقتی همه دور هم جمع هستند، از او بخواهید برنامه روزانه مدرسه اش را با تمام جزییات برایتان تعریف کند.
با معلمان، مشاوران، مسوولان و سایر کارکنان مدرسه به وسیله شرکت در مراسم افتتاح مدرسه و سایر مراسم ارتباط برقرار کنید و این ارتباط و تماس را در تمام طول سال حفظ کنید.
راجع به «هدف»، «برنامه»، «نقش توجه و تمرکز در مطالعه» و «چگونه ضبط و نگهداری اطلاعات در مغز» به فرزندتان توضیحاتی بدهید و به او بفهمانید علت این که مثلا مبحث جغرافی را خوب فهمیده این بوده است که توجه و تمرکز لازم را داشته است. لیکن کلمات انگلیسی که بر روی تخته نوشته شده، چون برای او هیچ «هدف» و مقصودی را زنده نمی کرد تا بدین وسیله انگیزه برای ضبط و نگهداری در مغز برایش به وجود آورد، خوب نفهمیده است و هرگز از کلمه کم هوش بودن، کم استعداد بودن، کم شانس بودن استفاده نکنید که یک داروی مخرب برای آنهاست. همیشه سعی کنید حتی کوچکترین پیشرفت آنها را موجب تشویق و تحسین قرار دهید.
محیط خانه را برای یادگیری، مناسب کنید، زمان مناسبی برای مطالعه در نظر بگیرید. در آن مدت، استفاده از تمام عوامل مزاحم از قبیل رادیو، تلویزیون و غیره را برای تمام افراد خانواده ممنوع کنید، بخصوص در هفته امتحانات از میهمانی ها، عروسی و هر عواملی که ممکن است برای حضور در جلسه ضرر داشته باشد پرهیز کنید. مبادا خودتان بیننده فیلم باشید و به آنها نصیحت کنید که فیلم نبینید، شما در این مدت، به مطالعه، نوشتن نامه و … بپردازید و حداقل مزاحم آنها نشوید.
اگر می توانید، تمرین ها و تکالیفی را که انجام داده است یک بار مرور کنی. به او کمک کنید تا روز بعد با آمادگی کامل به مدرسه برود. به او یاد بدهید تکالیف سنگین را به بخش‌های کوچکتری تقسیم کند و آنها را یکی یکی انجام دهد و از انجام دادن تکالیف او جدا خودداری کنید؛ زیرا عصایی برای او خواهید شد که همیشه باید این عصا زیر دست او باشد و ترک آن یعنی شکست او. در برخورد با فرزندان، صبور و انعطاف پذیر باشید. این کار سبب می شود که در او، عادت ها و نگرشهای تازه ای برای همزیستی، ایجاد شود. راهنمای فرزند خود باشید.
در خصوص شیوه های گوناگون مطالعه و یادگیری و تقویت حافظه مطالبی بیاموزید. برای کمک به فرزند خود، از معلمان نیز راهنمایی بخواهید مثلا اگر شما بدانید سه پایه طلایی حافظه چیست می توانید در این مورد فرزندانتان را راهنمایی کنید. بخشی از وقت خود را به فرزندانتان اختصاص دهید و با او همراه باشید. پیاده روی، گردش، بازدید از موزه و … همراه با شما برای او لذت بخش است. با در نظر گرفتن این نکته که یادگیری با فاصله کافی بهتر از یادگیری فشرده است، تلاش کنیم فرزندمان را مجبور نکنیم ساعتها بنشیند و مطالعه کند. انجام تکالیف درسی و مطالعه، یک کار فکری است و احتیاج به استراحت دارد این استراحت می تواند به طریق برخاستن و قدم زدن، خواندن قطعات ادبی، ورزش و … باشد.
در فصل امتحانات و موقع کنکور، افراد خانواده از طرح نکات متفرقه مورد علاقه دانش آموز جدا خودداری کنند. مثلا چند شب قبل از امتحان یا کنکور از دیدن فیلم سینمایی چشم پوشی کنند، تا او بتواند مطالب درسی را مطالعه کند. این برخورد حس همکاری را در او تقویت خواهد کرد. البته اگر استفاده از تلویزیون در اتاق های دیگر امکانپذیر باشد و مزاحمتی برای دانش آموز ایجاد نکند، مانعی ندارد. اطرافیان در شب امتحان و چند روز مانده به کنکور باید مشوق او باشند و از مایوس کردن او خودداری کنند و همچنین با تکرار حساس بودن موضوع، موجب اضطراب زیاد نشوند و از مشاجرات خانوادگی دوری کنند.
شب امتحان، زمان آموزش صحیح امتحان نیست. پس والدین عزیز اجازه بدهند فرزندشان اگر می خواهد با قدم زدن مطالعه کند، یا با صدای بلند بخواند، آزاد باشد.
والدین محترم، هرگز تیرهای زهرآگین «درس بخوان!»، «چرا درس نمی‌خوانی؟»، «به فکر امتحان فردا نیستی!»، «فردا تجدید می شوی!» و «مگر فردا امتحان نداری؟» را به مغز دانش آموز شلیک نکنند که در شب امتحان اصلا چنین پند و نهیب‌هایی سازنده نیست.
بدون تردید تشویق از مهمترین عوامل موثر در یادگیری به شمار می آید. تشویق و تنبیه 2 اهرم بسیار مهم برای کنترل، تعدیل و تقویت رفتار انسان است؛ اما آنچه مهم است، بهره گیری از نقش موثر تشویق و تنبیه در فرآیند یادگیری و کنترل رفتار از پیش طراحی شده با برنامه است. استفاده نادرست و نابجا از تشویق و تنبیه نه تنها نمی تواند در درازمدت موثر واقع شود، بلکه ممکن است اثرات نامطلوب و سوئی را به همراه داشته باشد.
گردآوری : عظیمی / کارشناس روان شناسی بالینی
منبع:
- بنیاد اندیشه اسلامی
- نخبگان ایران
وبتون واقعا عالی مخصوصاقسمتی که ازدانشمنداگفته بودید.لطفایکم بیشترازروش تست زنی سریع مطلب بذارین.ممنون